גלגלי הצלה מהתאווה
ישנם חמישה שלבים, שכל אחד מאתנו עובר בדרכו אל הנפילה. לא משנה כעת סוג הנפילה. כמובן, שלא כל בני האדם בנויים באותו אופן. יש כאלה ששלב מסוים אצלם הוא ארוך, ואצל אחרים הוא קצר, ולהיפך. אבל, ככלל, בגדול כל אחד יכול למצוא את עצמו בכל אחד מהשלבים.
ה' עזר, ובכל שלב ישנו "גלגל הצלה" מיוחד, שיכול לגרום לנו לצאת החוצה, גם במצב שזה נראה שאנחנו "סגורים" על הנפילה ואין סיכוי לעצירת ההידרדרות במדרון החלקלק.
נתחיל בתיאור השלבים עצמם, ואז נראה מה הן "נקודות היציאה" החוצה מהנפילה:
1. החלטה שלכאורה איננה חשובה. ניקח לדוגמא שעת ערב. אני יוצא מהמשרד וחושב באיזו דרך לנסוע הביתה, האם דרך הכביש המהיר או דרך רחובות העיר עצמה. יש מעלות וחסרונות לכל אחת מהדרכים, אבל שום דבר לא קשור כעת לתאווה. אין לי בראש עדיפות לאחת מהם, ואני בוחר בנסיעה דרך העיר עצמה. באמצע הדרך יש תאונה, ואני תקוע בפקק ומתחיל להתעצבן, בדיוק מתקשר מישהו ומבטל עסקה ואז אני כבר לגמרי מבואס.
לכאורה ההחלטה לנסוע בכביש מסוים לא הייתה חשובה בכלל, אבל כעת, כשאני במצב הדפוק הזה, אני נזכר שממש בהמשך הכביש יש מקום בעייתי...
2. מצב מסוכן. כעת אני נמצא במצב מסוכן, כיון שאני כבר די מבואס ומחפש דרך "לפצות את עצמי", ואני גם די קרוב לנפילה מבחינה מעשית.
3. פקיעה. אני מתחיל את השלב בו אני מתכנן לאן בדיוק ללכת, ומה בדיוק לעשות. טוב, אתקשר לאשתי לספר שיש פקק נוראי, אעצור בבנק להוציא כסף, ושאר המחשבות על הנפילה עצמה והתכנונים איך ומה בדיוק.
זה שלב שבו עדיין לא עשיתי שום דבר בפועל. עוד לא שיניתי את מסלול הנסיעה, אבל בראש אני כבר נמצא "בפנים". הרמתי ידיים בפני התאווה. אני מרגיש שאני חייב לעשות את זה.
4. רגשי אשם מהמלחמה בהתנזרות. אני מתחיל להתייסר מהעובדה שאני הולך ליפול אחרי תקופה ארוכה של הצלחה. ואז המחלה אומרת לי: "מה אתה מקשקש, כבר הגעת עד לכאן, לפחות תהנה ותסיים עם זה". אם אתה רוצה אחר כך תתחיל התנזרות נוספת, אבל את התקופה הזאת כבר הרסת. אז יאללה! לך עד הסוף!"
5. הישנות. אחרי הנפילה בפועל, אנחנו מעדיפים לברוח מחשבון נפש מיידי שבו נבדוק למה נפלנו ומה לא עזר לנו. אנחנו מעדיפים לחשוב שהיינו חייבים ליפול, מאשר לחפור במעשה ובדרכים שהובילו אליו.
כעת נראה מה הם "גלגלי ההצלה" שה' נתן לנו בכל אחד מהשלבים. רוב האנשים עוברים את המצבים של התאווה בדרך המוזכרת, ולכן עבור רובם "גלגלי ההצלה" מתאימים בסדר הזה, אבל כמובן יש אנשים שונים וכל אדם הוא עולם מלא.
הסדר של "גלגלי ההצלה" הוא: מחשבה, מעשה, מעשה, מחשבה, מחשבה. והנה הפירוט:
1. החלטה "לא חשובה". ראשית כל, עלינו לדעת מה הן נקודות התורפה שלנו, וכך לנסות להימנע מכניסה למלכודות. דהיינו להפסיק לחשוב על ההחלטות השוליות כחסרות משמעות, ולהבין שיש דברים שנראים חסרי משמעות, אבל עבורנו כמכורים הם חשובים מאוד.
הדוגמאות הן רבות והם משתנות בין כל אדם. יש אדם שעליו להימנע מנסיעה בכביש מסוים. השני יגיע מוקדם לעבודה ויעזוב מוקדם, במקום להגיע מאוחר ולהישאר מאוחר כשהוא לבד. אצל השלישי זו נסיעה עם חבר ברכב בחזרה הביתה מידי יום, וכן הלאה.
כל אחד צריך להיות כנה עם עצמו ולשאול שתי שאלות: היכן אני "אוחז" ומה הם הסיכונים?
נכון שלא תמיד ניתן לתכנן את החיים, אבל עצם העובדה שנמצאים במודעות יכולה להשפיע. הדרך הקלה היא לבדוק מה הם הדברים שהובילו לנפילות הקודמות ולנסות להימנע מחזרה לאותם מצבים. כאמור, מדובר ב"גלגל הצלה" ששייך למחשבה בלבד. אין כאן שום מעשה.
2. מצב מסוכן. באם בכל זאת הגענו ל"מצב מסוכן" הרי שכעת יש לפעול. שום מחשבה לא תצליח להוציא אותנו החוצה, ולא משנה כמה חזק נלחם כעת וכמה נסביר לעצמנו שאנחנו לא רוצים. כאשר אני לבד במשרד, אחרי שיחה קשה עם הבוס ואני בדיכאון מול המחשב, הסיכוי שאצליח לא ליפול הוא אפסי. העשייה כעת היא משהו דרסטי שיוציא אותי החוצה.
נראה שעדיף להרים טלפון לחבר או פעולה הפוכה, מאשר השורות הבאות.
למשל, להרים טלפון לאשתי ולומר לה: "אני עשר דקות מהבית, אני מיד מגיע ואני רעב, אז אם תוכלי להכין לי משהו לאכול".
כך אנחנו "מכריחים" את עצמנו לוותר על התכניות האחרות כיון שהן הופכות לבלתי אפשריות מבחינה מעשית. אפשר באותו אופן לקבוע פגישה לאותו זמן וכן הלאה. דברים ש"יסנדלו" אותנו ולא יאפשרו לנו מרחב תמרון.
3. פקיעה. מה קורה אם גם כאן לא עצרנו, וכעת אנחנו כבר ממש בשלבי התכנון של הנפילה? אנחנו לא ממש רוצים לצאת, כיון שאנחנו כבר נעולים על המטרה וכעת חסר רק הביצוע. גם כאן יש גלגל הצלה של מעשה בפועל. מה שאני צריך לעשות זה משהו כמו טלפון לחבר בקבוצת תמיכה שיעזור לי לצאת. כמובן שאצל כל אחד זה שונה, אבל הרעיון הוא שבמקום לפצות את עצמנו ב"חיבור" אל התאווה, צריך להתחבר למשהו אחר. זה יכול להיות גם דברים אחרים כמו ספורט וכן הלאה. העיקר לעשות משהו שישבור את מעגל הקסמים שמוביל כלפי התרסקות.
4. רגשי אשם. אבל גם אם כבר עברנו את מפתן הדלת בכניסה למקום הבעייתי, ושילמנו את דמי הכניסה, או שכבר גלשנו לאתרי תועבה והתחלנו לאונן וכעת חסרה רק ההתרסקות הכואבת, ה' עשה נס מופלא שיש עוד דרך אחרונה לצאת מזה. מעשים כבר לא שייכים כאן, אבל דווקא המחשבה יכולה לעזור. הנקודה היא שבעצם המחלה משתמשת כעת ב"פלפול", כדי להוכיח לי שאני חייב להתרסק. היא אומרת לי: "כבר נפלת ואתה באתר מלוכלך, אז הנפילה כבר התרחשה, מה עכשיו אתה פתאום מפסיק? עזוב אותך משטויות ובא תהנה עד הסוף!" צריך למצוא רגע של שפיות ולהשיב: "נכון שנפלתי עד כאן, אבל אני לא רוצה להתרסק לגמרי. אי אפשר להשוות צפיה בפורנו לעומת אוננות". אפשר להתווכח ולהפסיק את הירידה רגע לפני ההתרסקות.
כמובן שבכל שלב שיורדים, הפעולה נהיית קשה יותר. אי אפשר להשוות מניעה של כניסה למצב בעייתי לניסיון לצאת מ"מצב מסוכן", ואי אפשר להשוות יציאה מ"מצב מסוכן" ליציאה מהמצב שאחריו, שבו אני כבר "נעול" על המטרה, אבל למרות הכול, חשוב לדעת שיש דרך לצאת.
5. הישנות. אבל גם אם נפלנו לגמרי וכעת אנחנו מבואסים נורא, צריך לדעת שזה לא הזמן לקום ולברוח. יש לנו עבודה כעת. האינסטינקט שלנו הוא להבטיח שכעת נהיה טובים יותר, נעשה תשובה ונלמד הרבה תורה והכל יהיה בסדר. אבל אנחנו יודעים שזה לא נכון.
לכן, צריך כעת לעצור הכול ולחשוב שלב שלב מה עשיתי ומה לא עשיתי נכון בשלבים שהובילו אותי להתרסקות? האם ראיתי את ההחלטות באור נכון? האם ניסיתי להתחבר למישהו אחר בתחילת הדרך? האם ניסיתי לעצור על ידי התחייבות אחרת? האם התווכחתי עם המחלה בישורת האחרונה? אם כן - מדוע זה לא עזר? אם לא - מדוע לא פעלתי ואיך אדע לפעול בפעם הבאה?
.